Լեզվի ուսումնասիրություններ կամ Միխալ Ռուսինեկի «Վիհեյսթերը»:

Միխալ Ռուսինեկը չի դադարում զարմացնել ինձ։ Անցնելով իր հաջորդական մանկական գրքերին, որտեղ նա շոշափում է լեզվի հետ կապված տարբեր հարցեր, ես չեմ կարող անցնել այն հսկայական աշխատանքին, որը նա պետք է աներ՝ գտնելու և ուսումնասիրելու այն բոլոր բառերը, որոնք նա քննարկում և վերլուծում է տարբեր տեսակետներից։ Բացի այդ, դա շատ լավ ընթերցում է:

Եվա Սվերժևսկա

Անեծքներ և ռեգիոնալիզմներ

Գրքում «Ինչպես երդվել. Երեխաների ուղեցույց(«Զնակ» հրատարակչություն, 2008թ.) Հեղինակը շատ սրամիտ և հետաքրքիր անդրադարձավ երեխաների հայհոյանքներին, բոլորի համար՝ փոքր և մեծ ընթերցողների համար: Սկզբում նա հավաքեց դրանք ընթերցողներից, ապա դրանց հիման վրա ստեղծեց բանաստեղծական տեղեկագիրք։

Նա, ով ձեռք է բերում մի գիրք, որը կոչվում է «Միքմաքից Զազուլի…(հրատարակչություն Bezdroża, 2020): Միխալ Ռուսինեկն իր սովորական հետաքրքրասիրությամբ, բայց միևնույն ժամանակ հումորով դիտում է տարբեր ռեգիոնալիզմներ և փորձում վերծանել դրանք կարճ բանաստեղծությունների ու նկարագրությունների օգնությամբ։

Հռետորաբանություն և պատմություն

Դիրք "Ինչի մասին ես խոսում?! Երեխաների համար բառերի կամ հռետորաբանության մոգություն«, ստեղծված dr hab-ի հետ համագործակցությամբ։ Անետա Զալազինսկան Յագելոնյան համալսարանից երիտասարդ ընթերցողներին սովորեցնում է, թե ինչպես համոզել իրենց զրուցակիցներին կամ ինչպես հաղթահարել բեմի վախը և հանրային ելույթի սթրեսը:

Իր վերջին գրքում,Wihajster, փոխառությունների ուղեցույց«(հրատարակված «Զնակ», 2020 թ.) հեղինակը պարզապես ռմբակոծում է երիտասարդ (բայց նաև զգալիորեն ավելի մեծ) ընթերցողին բառերի օրինակներով, որոնք մենք «բռնացրել ենք» այլ լեզուներից:

– Կարծում եմ, որ ոչ միայն երեխաները պետք է իմանան, թե որտեղից են գալիս մեր գործածած բառերը: Ես դա գիտեմ իմ սեփական փորձից, քանի որ Wieheister-ի վրա աշխատելն ինձ շատ բան սովորեցրեց: Լեզուն նայելով՝ մենք ավելի ճշգրիտ պատկերացում ենք ստանում մեր մշակույթի և այն քաղաքակրթության մասին, որը ներկայացնում է»,- ասում է Միխալ Ռուսինեկը։ – Խորը նայելով խոսքի պատմությանը՝ մենք նաև նայում ենք Լեհաստանի պատմությանը, որը ժամանակին եղել է բազմազգ և բազմամշակութային: Եվ նա տարբեր շփումներ ուներ այլ մշակույթների հետ՝ երբեմն ռազմատենչ, երբեմն կոմերցիոն, երբեմն ուղղակի դրացիական, բացատրում է նա։ – Կարող ենք նաև եզրակացություններ անել, թե որտեղից են առաջացել քաղաքակրթությունը, մշակույթը և խոհանոցը։ Սա կարող է լինել հետաքրքիր զրույցի սկիզբ:

Միասին որպես թիմ

Wieheister-ն այն գրքերից է, որը մի հայացքով ցույց է տալիս, որ ոչ միայն ժամանակ է պահանջվում դրա վրա աշխատելու համար, այլ նաև մեծ հետազոտություն և նույնիսկ տվյալ թեմայի մեջ մասնագիտացած այլ մարդկանց ներգրավում:

– Այս գիրքը գրելիս ես հարցրի պրոֆ. Վարշավայի համալսարանի լեզվի հիանալի պատմաբան Իսաբելա Վինիարսկա-Գորսկան հեղինակին ասում է. «Իմ խնդրանքով նա պատրաստեց կարգախոսներ՝ բացատրելով բառերի ծագումը տարբեր թեմատիկ շրջանակներից, որոնք դեռ առկա են լեզվում և անվանում առարկաներ, որոնց կարող են հանդիպել ժամանակակից երեխաները», - բացատրում է նա: - Մենք շատ ենք խոսել այդ մասին, պրոֆեսորը ստուգաբանությունը ստուգել է բազմաթիվ աղբյուրներում։ Աշխատանքը տեւել է մի քանի ամիս։ Էլ չեմ խոսում նկարազարդումների մասին։ Քույրս՝ Ջոաննա Ռուսինեկը լրացուցիչ բարդ խնդիր ուներ՝ մանկական գրքերում այդքան կարևոր հումորային շերտն այս գրքում միայն նկարներով է։ Որովհետև տեքստն իրականում միայն կարգախոսներ է պարունակում»,- ավելացնում է Ռուսինեկը։

Գաղտնաբառերը

Անկեղծ ասած, այստեղ ես այնքան էլ համամիտ չեմ հեղինակի հետ. Այո, նկարազարդումները շատ կարևոր դեր են խաղում Wieheister-ում. դրանք զվարճալի են, գրավում և գրավում են աչքը, բայց կա նաև շատ հումոր հակիրճ նկարագրությունների, կարգախոսների ընտրության և դրանք որոշակի բաժինների հետ կապելու մեջ: Որովհետև որտե՞ղ է «Աշխարհ» կատեգորիան՝ «Խուսարզ» և «Ուլան»:

Ես ճնշող տպավորություն ունեմ, որ այս գրքի հեղինակները հիանալի ժամանակ են անցկացրել առանձին հոդվածներ ընտրելով, այնուհետև նկարագրելով: Դա զգացվում է յուրաքանչյուր էջում, հատկապես, երբ հեղինակը չի սահմանափակվել իրեն հակիրճ բացատրությամբ, այլ իրեն թույլ է տվել մի փոքր ավելի լայն նկարագրություն, ինչպես, օրինակ, ժամացույցների դեպքում.

Ժամացույց - եկել է մեզ գերմաներենից, որով պատի ժամացույցը կոչվում է Սեյգեր; Նախկինում այս բառը կոչվել է ջուր կամ ավազի ժամացույց կամ ավազի ժամացույց՝ sihen բայից, որը նշանակում է «ցամաքել», «զտել»։ Նախկինում ժամացույցները պատրաստում էին «ka[-kap», հետո «tic-tac», իսկ այսօր դրանք հիմնականում անձայն են։

– Այսօրվա իմ սիրելի բառը wihajster-ն է: Ես շատ եմ սիրում իմպրովիզացված բառերը, որոնք հայտնվում են, երբ մենք մի բառ չգիտենք կամ մոռանում ենք, բացատրում է նա։ Սա առանձնահատուկ է, քանի որ գալիս է գերմանական հարցից. «wie heiss er?» նշանակում է «ինչ է կոչվում»: Երբ հարցնում են, թե ինչ է wihaիստերը, ես սովորաբար պատասխանում եմ, որ դա դինկ է, որն օգտագործվում է պիտակավորման համար։ Հնարավոր է հնարք:

Վերցրեց մեզանից

Միխալ Ռուսինեկը որոշեց լեհերեն ներմուծել ոչ միայն օտար լեզուներից փոխառված բառերը, այլև հակառակը՝ մեզանից այլ լեզուների: Ինչպես պարզվեց, դրանք ճիշտ փաստաթղթավորելը դժվար գործ էր:

«Ես շատ էի ուզում, որ գրքում ներառված լինեն լեհերեն բառեր, այսինքն՝ լեհերեն բառեր փոխառված այլ լեզուներից»,- խոստովանում է հեղինակը։ – Ցավոք, դրանք այնքան էլ շատ չեն, և նրանց գտնելու համար մեծ աշխատանք պահանջվեց: Իսկ եթե կան, ապա սկզբում լեհ չեն (լեհերենը միայն փոխանցող էր այլ լեզուների), բացատրում է նա։ Այդպես էր, օրինակ, վարունգը, որը փոխառված էր գերմանական և սկանդինավյան լեզուներից, բայց սկզբնապես գալիս է հունարենից (augoros նշանակում է կանաչ, չհասունացած)։

Միխալ Ռուսինեկի բոլոր գրքերը, լինեն դրանք լեզվի մասին, որոնց մեջ ես վերջերս ամենաշատը սիրում եմ Վիհեյսթերը, թե այլ թեմաներով, արժանի են թե՛ մեծերի, թե՛ փոքրերի ուշադրությանը։ Դրանցում գիտելիքի, էրուդիցիայի ու հումորի համադրումն իսկապես իսկական արվեստ է, ու հեղինակին ամեն անգամ շատ լավ է հաջողվում։

Շապիկի լուսանկարը՝ Էդիտա Դյուֆայ

Իսկ հոկտեմբերի 25-ին՝ 15-րդ օրը, դուք կկարողանաք առցանց ծանոթանալ Միխալ Ռուսինեկի հետ AvtoTachkiu-ի ֆեյսբուքյան պրոֆիլում։ Ստորև բերված գծապատկերի հղումը: